Stress. We hebben het allemaal, we kennen het allemaal. Het is onze grootste vriend en onze ergste vijand. Feit is dat de moderne wereld gedomineerd wordt door stress. Het is overal. Maar waarom? Wat is er gebeurd in de loop van ons bestaan, dat stress zo’n onoverkomelijk probleem heeft gemaakt op de hedendaagse werkvloer? En wat kunnen we doen om ermee om te gaan, het misschien wel in ons voordeel te gebruiken? Let’s start at the very beginning.

Onze stressrespons was vroeger een perfect functionerend mechanisme, omdat het ons in leven hield. Vóór betonnen huizen, smart alarmsystemen en online supermarkten, leefden we buiten in het wild. We moesten jagen op ons eten en gevechten met wilde dieren aangaan om te overleven. Deze omstandigheden leidden tot een stressrespons die ongelooflijk goed aangepast was aan deze extreme leefomstandigheden.

En dat is het probleem.

Onze stressrespons is sindsdien namelijk niet echt veranderd. Onze wereld wel. In vroeger tijden was de voornaamste bron van stress iets in de daadwerkelijke, observeerbare wereld wat een duidelijk en acuut gevaar opleverde. De moderne wereld daarentegen, is relatief veilig. Geen wilde dieren, behalve in de dierentuin. Geen jacht, behalve op koopjes. Dus geen reden tot stress, toch?

Maar hoe zit het dan met terroristen? Moordenaars? Tbs’ers? Het nieuws? En hoe zit het met het combineren van een carrière, kinderen, een actief sociaal leven en een goed huwelijk? #instaperfect.

Al deze dingen zijn stressoren, dingen die een stressrespons oproepen. Het voornaamste verschil tussen deze stressoren en prehistorische wilde dieren is echter, dat (voor de meeste mensen) deze stressoren uitsluitend bestaan in ons hoofd. En hier wordt het ingewikkeld. Want de stressrespons en alles wat daarmee samengaat, is erop gericht je te laten ontsnappen aan dat wat jou stress oplevert. Maar zelfs Usain Bolt kan niet wegrennen van zijn eigen brein. Je neemt het altijd met je mee.

Stressoren zijn veranderd van observeerbare, externe gebeurtenissen in abstracte, interne representaties. Het is het idee van terroristen, tbs’ers en het nieuws dat stress veroorzaakt, ook al zijn ze niet daadwerkelijk aanwezig. Hierdoor kan de stressrespons er moeilijk mee omgaan. Evolutie heeft de achterstand op onze immens snel veranderende wereld nog niet ingehaald. Onze stressrespons leeft nog volgens prehistorische regels.

Wat betekent dat voor ons?

Het betekent dat onze stressrespons, ontstaan om ons te beschermen tegen gevaar, het nu veroorzaakt. Een overactieve stressrespons kan leiden tot een heel scala aan ziektes, van hart- en vaatziekten tot diabetes. En ik durf wel te voorspellen dat iedereen die dit leest iemand kent die een burn-out heeft of heeft gehad.

Kunnen we iets doen om het tij te keren?

Het antwoord is gelukkig: ja. Dat kunnen we. Stress is geen tastbaar ding. Het is een reactie op een situatie, een stressor. Over stressoren hebben we geen controle. Over hoe we ermee omgaan, en de impact die ze op ons hebben, wel. Wat stressvol is voor de een, is geen probleem voor de ander. Het heeft allemaal te maken met het begrijpen van de invloed van onze innerlijke dialoog. Dat klinkt als soft, zweverig meta-gelul, maar het is eigenlijk vrij simpel.

Stressvolle situaties komen voor, daar ontkom je niet aan. Wat beïnvloedt jouw reactie erop? Jouw gedachten over de stressvolle situatie. Je gedachten beïnvloeden hoe je je voelt en gedraagt. En de gevolgen van die gevoelens en gedragingen zijn weer nieuwe situaties, waar je weer nieuwe gedachten over hebt. Dit is het g-schema of de cognitive triangle, die vaak gebruikt wordt in de behandeling van mensen met burn-out symptomen.

Maar de impact van stress op de moderne werkvloer is dusdanig groot, dat we op zoek moeten naar schaalbaardere oplossingen. In Nederland geeft 16% van de werkenden aan burn-out symptomen te hebben (gehad). De kosten van stress gerelateerd ziekteverlof lopen op tot 1,8 miljard euro. Mensen stressen zich een ongeluk dus er moet iets gebeuren wat schaalbaarder is dan individuele coaching.

Serious gaming kan hier de oplossing voor zijn. Zo heeft de serious game studio waar ik voor werk een game ontwikkeld, Joyn Me, waarin de nieuwste wetenschappelijke inzichten op het gebied van stressmanagement worden gecombineerd met elementen van een evidence-based aanpak die Acceptance & Commitment Therapy (ACT) heet. Het doel van ACT is niet om negatieve gevoelens te laten verdwijnen, maar om ze te erkennen zonder ze je gedrag te laten beïnvloeden.

Je brein kan allerlei uitspraken en oordelen fabriceren, maar je hebt altijd de keuze om daar niet naar te handelen. Zo kan je brein wellicht zeggen dat je je werk moet afmaken, wat ertoe leidt dat je tot middernacht achter je laptop zit, waardoor je een migraineaanval krijgt. In reactie daarop zal je brein roepen dat je onverantwoordelijk bent om zo lang door te werken, aangezien je dondersgoed weet dat je gevoelig bent voor migraine en dus voldoende slaap moet krijgen. Die twee dingen gaan niet samen, dus je kunt nooit voldoen aan de verwachtingen van je brein. ACT gebruikt technieken als cognitieve defusie en mindfulness om deze gedragspatronen te doorbreken.

Deze aanpak kan je helpen je interpretatie van stress te herzien. Stress is niet slecht voor je. Stress is gewoon. Als je je oordeel los kunt laten, in het moment kunt blijven, en dingen kunt accepteren zoals ze zijn, dan kan stress je stimuleren om op de top van je kunnen te presteren. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Serious gaming kan je helpen je brein te hacken. Games als Joyn Me bieden een speelse manier om weerbaarheid op de werkvloer te verhogen, door onze stressrespons uit de prehistorie te trekken en de 21e eeuw in te katapulteren.