Je kent ze vast wel, het rapport waarbij er per vak cijfers staan over het functioneren van jouw zoon of dochter. Behalve dat cijfers geven op de basisschool al discutabel is, wekt het al op jonge leeftijd competitie in de hand. 
Want ga je als kind niet automatisch jouw prestaties vergelijken met je klasgenoten? 
Wat doet dit met je leermotivatie en is er eigenlijk ook een alternatief? 
Over deze vragen en meer lees je hier onder.  

Aanspreken op zwakste intelligentie  

Als leerkracht maak ik het regelmatig mee dat kinderen, als je niet oplet, in ‘hokjes’ worden gestopt. We (lees ‘onderwijsmensen’) vinden het ‘makkelijk’ om per vak de kinderen in ‘niveaus’ in te delen, want dat geeft overzicht en structuur. Gemiddeld, boven het gemiddelde en onder het gemiddelde zijn de niveaus die we daarbij hanteren en hier wordt het lesprogramma op aangepast. 

Een aantal kinderen werken helemaal op een ander niveau, die geven we ‘maatwerk’.  

Alleen laat een kind zich wel vangen en in een hokje stoppen? Sommige kinderen werken dagelijks, soms maandenlang in groepje ‘rood’ met rekenen, omdat ze hier op dat moment in hun leven nou eenmaal wat minder vaardig in zijn. Hoe motiverend is het voor een kind zelf om dagelijks op zijn zwakste intelligentie te worden aangesproken terwijl de hele klas toekijkt? Dagelijks zie ik dat dit tot veel frustratie lijdt, met een motivatieverlies en uiteindelijk een lager leerrendement tot gevolg. Alleen hebben we deze situatie niet zelf gecreëerd? 

Versterken wat werkt 

Natuurlijk is het belangrijk dat kinderen per vak een bepaald ‘basisniveau’ bereiken, alleen dit zal per kind verschillen. We hebben niet allemaal ‘de hersenen van een advocaat’, maar helaas beoordelen we kinderen wel voornamelijk op hun cognitieve prestaties. 

Bijzonder, want cognitie is mooi, maar weinig waard zonder emotionele intelligentie. 

Ben je trouwens weleens een gemiddeld kind tegengekomen? Hoe ziet die eruit? Kun je überhaupt wel zo naar kinderen kijken of zijn het allemaal unieke individuen met andere talenten en interesses? Naar mijn idee is het beter om ‘te versterken wat werkt’. Kijk naar waar een kind goed in is, richt de omgeving zo in dat het kind kan uitblinken en zorg dat zijn ‘zwakkere plekken’ op een acceptabel niveau komen. Moet je eens kijken wat het doet met een kind wanneer hij/zij op zijn/haar talent wordt aangesproken en dit mag etaleren. 

Je krijgt een stralend kind terug, wellicht wel met nieuwe vriendjes/vriendinnetjes en met een gratis portie zelfvertrouwen erbij! 

(Kind)portfolio 

Een rapport hoort van het kind te zijn en niet een statisch document wat twee keer per jaar door een volwassene over een kind wordt geschreven. Een kindportfolio biedt een kind in staat om al op jonge leeftijd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn/haar eigen leerproces.  

Toch veel boeiender dan een rapport met cijfers? 

 Vorig schooljaar ben ik bezig geweest om op een basisschool het rapport te veranderen in de richting van een (kind)portfolio. Het rapport bestond nog uit cijfers per vak en daar wilde de directie vanaf. Er moest een document komen met meer inbreng van het kind zelf, meer gericht op groei en ontwikkeling en minder op beoordeling. 

 Hieruit is het (kind)portfolio ontstaan, met een onderdeel van het kind zelf (werkjes waar ze trots op zijn, leerdoelen per vak) en een onderdeel van de leerkracht (een horizontale lijn waarop de ontwikkeling van het kind te zien is per vak). Op deze manier wordt het kind meer eigenaar van zijn eigen leerproces. Bovendien is het een prachtig document om te laten zien aan bijvoorbeeld opa en oma, vooral omdat het kind zelf inbreng heeft gehad. 

Talentenpaspoort 

Een volgende stap zou zijn om een talentenpaspoort te maken per kind. Hiermee bedoel ik een overzicht per kind met daarin zijn of haar belangrijkste talenten genoemd. Daaronder een kort verhaaltje hoe dit talent tot uiting komt, geschreven door het kind zelf. Gestart in groep 6, maar in de lagere groepen wellicht op een andere manier vormgegeven of meer gestuurd door de leerkracht zelf. Bij de kleuters kan je wel al de woorden gebruiken voor verschillende talenten (bijvoorbeeld de ‘bewuste beweger’ of ‘de mooimaker’) en er dan een plaatje bij plakken. 

Dit ‘talentenpaspoort’ moet je zien als een werkdocument, wat een kind kan meenemen naar de middelbare school en steeds kan worden aangevuld. Talenten zijn niet statisch maar in beweging en het gaat erom wat je met je talent doet. 

 Het zou fantastisch zijn als een kind op de basisschool al leert om in kaart te brengen waar zijn of haar talenten liggen. Vanaf dat moment is het belangrijk om zoveel mogelijk situaties te creëren waarbij dit talent ‘in actie’ is, wordt gebruikt dus. Je kunt je talent immers alleen maar verder ontwikkelen als je er ook iets mee doet. Doen blijft de beste manier van denken.  

Sollicitatiegesprek van de toekomst  

Samenvattend zouden we kunnen zeggen dat een rapport met cijfers een wat vertekend beeld kan geven van de kwaliteiten van een kind. Bovendien is het niet altijd even motiverend en werk je hiermee competitie en vergelijkingen in de hand. 

De vraag is of je dit al moet willen op de basisschool 

Een alternatief zou een portfolio kunnen zijn, waarbij het kind zelf meer inspraak heeft en onderdeel wordt van zijn eigen leerproces. Een talentenpaspoort zou daar een mooi onderdeel van kunnen zijn.  

Hoe tof zou het zijn als kinderen over 10 jaar hun eigen talentenpaspoort kunnen meenemen bij een sollicitatiegesprek? 
‘Kijk meneer, hier kunt u zien dat ik in groep 6 al het talent voor creatieve maker toepaste door de leerkracht te helpen met de teken– en handvaardigheidslessen vorm te geven. Op de middelbare school heb ik dit verder ontwikkeld door klasgenoten te helpen met het inrichten van hun eigen slaapkamer. In mijn paspoort kunt u verder lezen welke talenten ik nog meer heb die aansluiten bij deze baan. Had u verder nog vragen aan mij?’  

Geschreven door: Jeroen Bense – Integraal leefstijl en vitaliteitscoach – te volgen op instagram via @levenskunstvoorkinderen2023