Het coronavirus houdt de wereld al maandenlang in zijn greep. Bedrijven gaan failliet, mensen verliezen hun inkomen en nog altijd zijn er nieuwe besmettingen en sterfgevallen. Het is dan ook niet zo vreemd dat deze stressvolle omstandigheden ons fysiek en mentaal beïnvloeden. Deze beïnvloeding begint in de hersenen, maar hoe werkt dit eigenlijk precies? 

Hoe corona ons stressniveau verhoogt 

Je hoeft het coronavirus niet te hebben om er toch veel last van te ervaren. Voor slechts een heel klein deel van de Nederlanders veroorzaakt het virus directe gezondheidsproblemen. Voor de rest van de mensen is vooral de indirecte invloed schadelijk.  

Door berichtgeving in de media is de aanwezigheid van het virus in ons leven onontkoombaar. Hierdoor maken we ons elke dag opnieuw tegen wil en dank grote zorgen. Bijvoorbeeld over de gevolgen op het gebied van gezondheid, financiën en onze sociale relaties.  

Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 3 Nederlanders meer stress ervaart sinds de uitbraak van het coronavirus. Daarnaast zijn er in ons land momenteel maar liefst 4 miljoen ‘verborgen burn-outs’. Ons brein heeft moeite om de stress te verwerken die de onzekere situatie met zich meebrengt. 

Wat gebeurt er bij stress in de hersenen? 

Een onzekere toekomst en constante stressprikkels doen de alarmbellen in de hersenen rinkelen. Het brein reageert dan alsof er sprake is van een levensbedreigende situatie. Dat is in onze werkelijkheid van tegenwoordig zelden het geval, maar vroeger – bijvoorbeeld oog in oog met een roofdier – wel. 

Onze hersenen zijn over een periode van miljoenen jaren geëvolueerd om in overlevingsstand te gaan zodra er sprake is van een stressvolle situatie. Deze vecht-of-vluchtreactie in het brein bereidt je lichaam voor om op dreigend gevaar te anticiperen. 

Je reptielenbrein verhoogt instinctief de aanmaak van stresshormonen zoals (nor)adrenaline en cortisol, versnelt je hartslag, stopt je spijsvertering en laat je spieren zich aanspannen. Je bent klaar om te vechten of te vluchten… Maar waartegen en waarvoor eigenlijk?  

Maandenlange stress in plaats van kortstondige stress 

De aanwezigheid van het coronavirus is niet iets dat je zelf kunt voorkomen of ontvluchten. In tegenstelling tot dat roofdier of die rivaliserende stam uit de oertijd, is de sluimerende dreiging van het coronavirus constant op de achtergrond aanwezig. 

Daar waar een stressvolle toestand vroeger hooguit zo’n 20 minuten duurde, is onze huidige stress door corona chronisch van karakter. Hierdoor blijft je brein zich dagelijks gedragen alsof je leven op het spel staat, met allerlei kwalijke gevolgen van dien. 

Zo blijven de bijnieren extra adrenaline en noradrenaline aanmaken, zodat je alert blijft om direct te kunnen vechten of vluchten. Als reactie hierop blijft de hypothalamus in de hersenen extra cortisol aanmaken, om te voorkomen dat de verhoogde aanmaak van (nor)adrenaline je lichaam uitput. 

Wat zijn de gevolgen van coronastress in de hersenen? 

Chronische stress door het coronavirus zet dan ook een kettingreactie in de hersenen in gang, waarvan de gevolgen na verloop van tijd steeds groter worden. Denk alleen al aan maag- en darmklachten, doordat je reptielenbrein je spijsvertering constant op een lager pitje houdt. 

Of aan een grotere kans op ziekte en vermoeidheid, doordat een verhoogde cortisolspiegel je energievoorraad uitput en je immuunsysteem onder druk zet. Ironisch genoeg maken stress en angst wegens het coronavirus je dus vatbaarder voor het virus zelf. 

Daarnaast vraagt een overactieve hypothalamus om extra suiker (je krijgt trek in zoete dingen), waardoor het gevaar op ongezond eten, overeten en overgewicht op de loer ligt. Het brein wordt door cortisol bovendien minder gevoelig voor gelukshormonen zoals serotonine en dopamine, waardoor je nóg meer geneigd bent om je troost te zoeken in eten. 

Kleinere hersenen door het coronavirus 

Het ergste neveneffect van chronische stress door corona, is misschien toch wel krimp van de hersenen. Door een overbelaste hippocampus wordt de productie van stresshormoon steeds verder opgevoerd en hierdoor krimpen de hersenen. Opvallend genoeg draagt ook suikerrijke voeding bij aan hersenkrimp, waardoor er een negatieve vicieuze cirkel ontstaat. 

Wat zul je nu concreet merken van de bovengenoemde processen in de hersenen? Dat is simpel: je kunt je vermoeider, zieker, futlozer, depressiever, angstiger en vergeetachtiger voelen. Doordat veel van deze aspecten elkaar versterken, wordt het steeds lastiger om uit deze neerwaartse spiraal te komen. Het is dan ook zaak om het in deze coronatijd niet zover te laten komen. 

Hoe kan ik stress door corona verminderen? 

Een oplossing tegen stress wordt vaak gezocht in het veranderen van de stressvolle omstandigheden. Helaas is dat in het geval van corona even geen optie. De sleutel ligt daarom in onszelf en – zoals zo vaak – specifiek in het brein. Een brein dat gezond is en optimaal functioneert, is namelijk vele malen stressbestendiger en beter in balans. 

Voor een kerngezond en stressbestendig brein moet je de hersenen vooral meer geven van wat ze nodig hebben. Dat betekent in de kern gezondere voeding, meer beweging, meer ontspanning en een betere programmering. Klik op elke voorgaande link om meer te lezen over de manier waarop jij deze zaken vanaf nu structureel in je leven kunt integreren. 

Wat voor mij persoonlijk werkt? Ik stel grenzen aan mijn consumptie van nieuwsberichten over corona, ik kies voor Brain Food in plaats van suikerrijk of bewerkt eten en ik beoefen dagelijks yoga en meditatie.  

En misschien wel mijn beste tip: zorg dat je ondanks de coronamaatregelen zo goed mogelijk contact houdt met je naasten. Want of het nu is op anderhalve meter afstand of in een Skype-gesprek: juist in deze stressvolle tijden hebben we elkaar het hardste nodig!