Volgens de Britse filosoof John Locke wordt elk kind geboren als een tabula rasa (een onbeschreven blad). Een baby heeft na de geboorte slechts 30% van de uiteindelijke hersencapaciteit en legt de overige 70% in de eerste drie levensjaren aan. Daarna ontwikkelt het kinderbrein zich nog tot het 25^e levensjaar volop door.

Wat is de werking van het kinderbrein per leeftijdsfase?

In de eerste drie levensjaren maken kinderen per seconde maar liefst 700 nieuwe hersenverbindingen aan. Het is een van de redenen dat je kleintje overdag echt niet zonder zijn of haar middagdutje kan. Het kinderbrein draait overuren en heeft de rust hard nodig om te groeien en zich te ontwikkelen.

De cognitieve ontwikkeling van het kind vindt volgens de beroemde kinderpsycholoog Jean Piaget ruwweg plaats in 4 stadia:

1. Sensomotorische fase (0 tot 2 jaar). Vanaf de geboorte leert het kind de wereld waar te nemen via de zintuigen en objecten te ontdekken. Ook de motorische vaardigheden ontwikkelen zich in rap tempo.
2. Preoperationele fase (2 tot 7 jaar). Na enkele jaren ontwikkelt je peuter hersengebieden die zijn betrokken bij geheugen en verbeeldingskracht. Ook ontstaat er begrip voor symboliek en concepten zoals verleden en toekomst.
3. Concreet operationele fase (7 tot 11 jaar). Vanaf zevenjarige leeftijd is een belangrijk deel van de programmering van het kinderbrein voltooid. Tegelijkertijd raakt het kind zich meer bewust van externe gebeurtenissen en andermans gevoelens.
4. Formeel operationele fase (11 jaar en ouder). Tegen het einde van de basisschool ontwikkelt het kinderbrein hersengebieden die zijn verbonden met vaardigheden als logisch redeneren en abstract en ruimtelijk denken.

Is het functioneren van het kinderbrein genetisch bepaald?

Hoewel John Locke spreekt van een tabula rasa, is het spreekwoordelijke blad van het kinderbrein bij geboorte al enigszins beschreven. Enerzijds komt dat door de hersenontwikkeling die al plaatsvond gedurende de zwangerschap, maar ook door genetische erfelijkheid. Dit laatste betekent dat het kind bepaalde genen kan erven van de ouders, net als de aanleg voor bepaalde gedragingen of ziektes.

Of deze genen ook daadwerkelijk worden geactiveerd, hangt echter in belangrijke mate af van de omgeving. Het vakgebied van de epigenetica laat zien dat tweelingen met een identieke DNA-code zich toch op verschillende manieren ontwikkelen. Genen zijn dan ook weliswaar van belang, maar hoe het kinderbrein zich ontwikkelt en wie het kind later wordt, staat bij de geboorte allerminst vast.

Hoe stimuleer je de ontwikkeling van het kinderbrein?

Een basisvoorwaarde voor een optimale breinontwikkeling bij kinderen is een veilige en begripvolle omgeving. Een kind reageert namelijk sneller boos, verdrietig of onredelijk, omdat de prefrontale cortex nog niet volledig is ontwikkeld. Het is dan ook belangrijk dat ouders de soms hevig oplaaiende emoties herkennen en benoemen, zodat het kind zich begrepen voelt en rustiger wordt.

Waar veiligheid en stabiliteit belangrijk zijn op emotioneel gebied, heeft het kinderbrein uitdaging nodig op andere vlakken in het leven. Met name veel spelen en bewegen is essentieel om in de preoperationele fase motorische vaardigheden te ontwikkelen en nieuwe ervaringen op te doen. Buitenspelen biedt hierbij verreweg de meeste variatie en is dan ook een goede breinstimulans.

Wat belemmert de ontwikkeling van het kinderbrein?

Alle zaken die schadelijk zijn voor een volwassen brein, zijn dat ook voor het kinderbrein. Helaas vaak nog een tandje erger, omdat het jonge brein volop in ontwikkeling is en hierdoor kwetsbaarder is voor schadelijke invloeden. Denk hierbij aan de verkeerde voeding, blootstelling aan gifstoffen, chronische stress of angst en een gebrek aan slaap, ontspanning of beweging.

Uit onderzoek blijkt dat zaken zoals stress en suikerrijke voeding de hersenen letterlijk laten krimpen. Dat is wel het laatste wat je als ouder wilt voor het brein van je kind, want dit kan leiden tot een ontwikkelingsachterstand die alle latere leeftijdsfasen beïnvloedt. In de kindertijd leg je als ouder de basis voor gezonde hersenen en daarmee voor een gezonde en gelukkige toekomst van je kind.

Gaat jouw kind op tijd naar bed, beweegt het voldoende en groeit het op in een liefdevolle en veilige omgeving? Dan is er nog steeds één ding wat er vaak bij inschiet: gezonde voeding. In mijn nieuwe Brain Food-boek vertel ik je daarom alles over hoe je kinderen op een leuke manier gezonder laat eten. Kun je hierbij een steuntje in de rug gebruiken? Bekijk dan deze multivitamine voor kindjes.