De kameleon kan op magische wijze razendsnel de kleur van zijn omgeving aannemen. Dit doet hij als hij zich bang of bedreigd voelt; als overlevingsstrategie. Hij wordt dan één met zijn omgeving, valt hierdoor niet op, waardoor zijn overlevingskansen vergroten. De kameleon is een geboren meester in het aanpassen aan zijn omgeving.

Maar wat hebben onze hersenen en de aanpassingsgave van de kameleon met elkaar gemeen? Kunnen wij van kleur veranderen als we bang zijn? Of passen wij ons aan als wij ons bang en bedreigd voelen?

Dat laatst gebeurt zeker in ons brein als gevolg van overlevingsstrategieën die wij vanuit onze kindertijd ontwikkeld hebben. Maar waar een kameleon goed is in het kopiëren van kleur uit zijn omgeving, is ons brein een meester in het kopiëren van emoties en gezichtsuitdrukkingen.

Dit wordt ook wel spiegelen genoemd

Let maar eens op als je in gesprek gaat met iemand (bijvoorbeeld bij een sollicitatiegesprek) en je tegenover diegene zit. Als de één achterover gaat zitten, kun je er donder op zeggen dat de ander dat (onbewust) ook gaat doen. Als de één vervolgens weer recht gaat zitten, zal de ander waarschijnlijk snel volgen. Of als iemand begint met gapen krijg je zelf ook de neiging om te gaan gapen.

Dit soort spiegelen van gedrag en houdingen komen bij veel sociale soorten (met name zoogdieren) voor als onderdeel van de groepsbinding en sociale interactie.

De wetenschap ontdekte spiegelneuronen

Hoe deze briljante gave van het brein werkt zijn neurowetenschappers bij toeval achter gekomen. Ze kwamen erachter dat een brein spiegelneuronen bevat. Ze deden een onderzoek naar hersenactiviteit bij apen en gaven de aap de opdracht om een noot open te maken. Bepaalde hersengebieden werden actief tijdens het open maken van de noot. Toen vervolgens een nietsvermoedende medewerker van het lab een aangrenzende ruimte in liep en een noot pakte en open maakte en de aap dit kon zien, zagen ze bij de aap weer dezelfde hersengebieden oplichten. Zonder dat de aap zelf de noot open maakte. Dit hebben ze verder onderzocht en toen bleek dat dit bij onder andere apen, honden, dolfijnen, olifanten en mensen verklaart kon worden door de aanwezigheid van spiegelcellen in het brein; zogenaamde spiegelneuronen.

Wat hebben spiegelneuronen voor nut?

Er wordt nog veel neurowetenschappelijk onderzoek gedaan naar de functie van spiegelneuronen. Waarschijnlijk spelen ze een rol bij het begrijpen en interpreteren van de handelingen van anderen en het leren van nieuwe vaardigheden door imitatie. Ook zouden spiegelsystemen een rol kunnen spelen bij het inzicht in denkpatronen bij anderen, emotioneel inlevingsvermogen en de het leren van taal.

Voorbeeld hiervan is dat je vrolijk op je werk aankomt en een kamer in loopt waar je je ineens intens verdrietig voelt. Totaal overrompeld raakt en niet weet waarom je je ineens zo voelt. Je twijfelt aan jezelf en kan niet verklaren waarom je je verdrietig voelt. Even later hoor je dat jouw collega net gehoord heeft dat ze ontslagen is. Dit gevoel heeft jouw brein dus al gespiegeld, voordat je je had gehoord wat er aan de hand was.

Jouw brein kan dus gedrag, gezichtsuitdrukkingen en emoties spiegelen net als een kameleon kleur kan spiegelen.

Benieuwd naar de verschillen en gelijkenissen tussen dieren- en mensenbreinen? Dat lees je hier.