Vitamine B12, de ‘koning van de vitamines’, is een vitamine die speciale aandacht verdient. Veel te vaak lopen mensen rond met een tekort, waar ze geen weet van hebben. Met als gevolg dat de bijbehorende klachten verkeerd behandeld zijn, onopgelost blijven of zelfs toenemen. Zeker in een tijd waar men steeds bewuster minder dierlijk voedsel consumeert, de belangrijkste bron van vitamine B12.

1. Wat zijn de functies en eigenschappen van vitamine B12?

Vitamine B12 is een vitamine die we met name nodig hebben voor een normale celdeling, normale stofwisseling in de darm en het normaal functioneren van alle zenuwen en de hersenen.

Normaal gesproken hebben we een voorraad van 1-5 mg opgeslagen in de lever en spieren. Hier kunnen we twee tot tien jaar mee doen. Het is de enige wateroplosbare vitamine waar we een voorraad van hebben. Vitamine B12 wordt wel “de koning van alle vitamines” genoemd omdat deze het meest aantal functies in de biochemie van de mens heeft, dan welke andere vitamine ook.

Wat ook bijzonder is aan vitamine B12 is, is dat het een ander stofje nodig heeft voor de opname naar het bloed, dit is een klein eiwit dat ‘intrinsic factor’ heet. De intrinsic factor komt uit de maagwand. Mensen die maagzuurremmers of maagbeschermers gebruiken, lopen hier gelijk tegen het risico op een tekort aan B12 op.

2. Komt een tekort aan vitamine B12 vaak voor?
   

   De eerste keer dat ik van een vitamine B12 tekort hoorde, was toen mijn zus vijftien jaar geleden op haar dertigste, eindelijk wist dat al haar vage klachten door een B12 deficiëntie veroorzaakt werden. Zo had ze last van een wazig zicht, terwijl een opticien geen afwijking aan de ogen kon vinden. Verder was ze altijd moe, vergeetachtig, traag, somber, vaak ziek en snel overprikkeld. Toen ze ook nog tintelingen en pijn in haar voeten bemerkte, kreeg ze via de huisarts een verwijzing naar een specialist. Na onderzoek bleek dat ze een ernstig vitamine B12 tekort had opgebouwd, doordat ze al vijftien jaar vegetarisch at. Het ‘medicijn’, aldus de specialist destijds, was elke dag een ons rood vlees eten, waar zij als principieel vegetariër natuurlijk niet blij mee was maar wel is gaan doen. Daarnaast moest ze zich laten inspuiten met B12 door middel van injecties.

Ik schrijf veel supplement adviezen. Als ik dan lees dat iemand snel overprikkeld is of depressieve klachten heeft en ook nog eens minder of geen vlees eet, dan ben ik gelijk alert op een vitamine B12 tekort. Regelmatig zie ik dat deze mensen zelfs antidepressiva gekregen hebben in de hoop hun mentale klachten op te lossen.

Naar schatting lopen een paar miljoen mensen in Nederland met klachten die voortkomen uit een vitamine B12 tekort. Dit varieert van zeer ernstig tot mild. Artsen missen vaak nog de juiste diagnose doordat de normaalwaarden van bloedonderzoek veel te laag zijn, waardoor een vitamine B12 tekort niet wordt herkend. En soms is de bloedwaarde wel in orde maar gaat het om een opname- of transportprobleem. Dan is de vitamine B12 in het bloed op orde maar in de cellen zelf niet. Als de oorzaak van dit probleem in de darm ligt, is het te herstellen. Maar het kan ook een auto-immuun probleem zijn en zonder dit op te lossen, is levenslang toedienen van B12 nodig. De klinische symptomen zijn vaak leidend om de diagnose te stellen. Hier bestaan ook vragenlijsten voor.

Vitamine B12 en foliumzuur zijn als een broertje en zusje, die elkaar niet kunnen missen.

Ongeveer 30 % van de mensen met een B12 tekort heeft ook een tekort aan foliumzuur.

3. Welke oorzaken zijn er voor een vitamine B12 tekort?

• Onvoldoende B12 uit de voeding binnenkrijgen
• Verstoorde opname door spijsverteringsproblemen, waaronder leaky gut, coeliakie, te weinig maagzuur, voedselallergieën etc.
• Auto-immuunaandoeningen
• Lever- en of alvleesklieraandoeningen
• Na operaties aan maag of darmen
• Medicatie als maagzuurremmers, metformine, antibiotica en cholesterolverlagers
• Roken en alcohol

4. Bij welke symptomen kun je denken aan een vitamine B12 tekort?

Onderstaande symptomen kunnen natuurlijk ook een andere oorzaak hebben. Het gaat met name om de combinatie van verschillende symptomen uit het rijtje hieronder, dat doet vermoeden dat er sprake is van een deficiëntie.

• Chronische vermoeidheid,
• Verlaagde vruchtbaarheid, miskramen
• Tintelingen in handen en of voeten en uiteindelijk krachtverlies
• Branderige tong
• Haaruitval
• Spiertrillingen
• Geheugenverlies, concentratiezwakte, niet op woorden komen,
• Tandvleesproblemen
• Allergieën, verminderde afweer
• Slechte wondgenezing
• Wazig zien
• Apathie
• Bloedarmoede

Ook bij de volgende ziektebeelden zien we vaak een tekort aan B12:

• Psychose
• Dementie en geriatrische klachten
• Autisme
• Hart- en vaatziekten
• Depressie
• Parkinson

5. Hoe los je een vitamine B12 tekort op?

Structureel heb je de voeding nodig waar B12 in zit. Als je het niet eet, dan is het logisch dat er een tekort is. Ik dacht altijd dat er in rood vlees het meeste vitamine B12 zit maar het blijkt dat er bijvoorbeeld in vis meer zit dan in een biefstuk. Ik noem hier de voedingsmiddelen met vitamine B12, van hoog naar laag:

• lever
• nori
• mosselen
• sardines
• makreel
• haring
• forel
• zalm
• rundvlees
• ei
• ansjovis
• kwark

Natuurlijk is het belangrijk dat dit van gezonde dieren afkomstig is (met uitzondering van de nori), biologisch en liefst grasgevoerd.

6. Injecties of tabletten?
   

   Veel mensen met een tekort aan vitamine B12 krijgen injecties met Hydroxocobolamine. Niet iedereen kan dit goed omzetten in het lichaam. Deze mensen zijn dan veel meer gebaat bij een tablet of zuigtablet. De laatste omzeilt het hele maagdarmkanaal en zo wordt de vitamine B12 via de mondslijmvliezen opgenomen in de bloedbaan. Het voordeel van een (zuig)tablet is dat het om een andere goed opneembare vorm van B12 gaat (vaak zelfs twee vormen), meestal gecombineerd met foliumzuur. Je hebt 8-16 weken nodig om vitamine B12 aan te vullen. Bij ernstigere ziektebeelden kan dit wel zes maanden tot een jaar zijn voordat het op celniveau genoeg is en het zenuwstelsel zich hersteld heeft.

Het kan ook zijn dat een onderliggende oorzaak als een opnameprobleem eerst opgelost moet worden. Je kunt hiervoor hulp vragen aan een expert.