In mijn jeugd heb ik, Petra van der Zwan, het al vele malen gelezen, het boek Parfum van de auteur Patrick Süskind. Zo beeldend geschreven, het was alsof je je waande in de middeleeuwen. De geuren van armoede is zo omschreven zodat je het bijna kan ruiken, niet beseffende dat er gespeeld wordt met emotie die een geur oproept. Welke invloed heeft geur eigenlijk op je brein?

Geur als instrument

Geur wordt steeds vaker ingezet als instrument om bijvoorbeeld aan te zetten tot kopen, vele winkels maken gebruik van deze lucratieve kracht. De zogenaamde ‘aroma diffusers’ zijn de laatste tijd erg in trek en dat duidt er op dat mensen veel waarde hechten aan geuren, het laat hen thuis voelen, het schept het gevoel van geborgenheid en vermindert stress.

Mensen die getroffen waren door het Coronavirus hadden vaak te kampen met reuk- en smaakverlies. Ze beseffen dan hoeveel invloed geur heeft op het welbevinden, het smaakt allemaal niet meer of anders. Tijdens mijn werk als bron-en contactonderzoeker sprak ik regelmatig mensen die zich zorgen maakten. Ze wilden weer kunnen genieten van een goede Indische rijsttafel, maar zou dat moment ooit weer terugkomen en zo ja was hun smaak dan weer helemaal zoals vroeger?

Een geur roept een herinnering op

Geuren zijn ook vaak gekoppeld aan herinneringen. Zo kan de geur van een oleander ervoor zorgen dat we even teruggaan naar die geweldige vakantie in Griekenland. Reukvermogen kan je ook trainen. Als mensen een hersenbeschadiging hebben die geleid heeft tot reuk- en smaakverlies, kan door intensieve training een geur weer gekoppeld worden aan de bron. Zo kan de geur van lavendel weer in de hersenen herkend worden en geassocieerd worden met de plant.

In de natuur dienen geuren ook als instrument. Zo scheiden wij en dieren bepaalde geuren af, ook wel genoemd feromonen, lokstoffen die bepalen of we een ander aantrekkelijk vinden en het kan in die zin dan ook belangrijk zijn bij de voortplanting.

Een werkende neus

Wist je dat er mensen zijn die hun geld verdienen met hun neus? Zo werken er bijvoorbeeld mensen in een parfumfabriek waarvan de functietitel ook ‘Neus’ is.  De officiële functie van Neus verdien je pas na een opleiding van 6 jaar. Dan kan je heel gedetailleerd geuren onderscheiden en omschrijven en is het van hem de verantwoordelijkheid dat ieder pak wasmiddel hetzelfde ruikt, iets waar we niet dagelijks bij stilstaan dat wasmiddelenfabrikanten die geur moeten bewaken. Een ander voorbeeld is een functie van Specialist Geur en Lucht. Deze specialist is in dienst bij de overheid en hij onderzoekt bijvoorbeeld de eventuele stankoverlast van een agrarisch bedrijf in het kader van wet- en regelgeving.

De werking van het brein

Hoe gaat het brein om met geuren vroeg ik me af? Waardoor heeft het zulke effecten waar we dagelijks (on)bewust door beïnvloed worden? De neus vangt ten eerste de vluchtige moleculen op die zich verspreiden in de lucht waarna ze zich verzamelen in het neusepitheel. De moleculen binden zich aan receptoren die daarna geactiveerd worden. Zo ontstaat er een patroonherkenning en dat signaal wordt doorgestuurd via de reukzenuw naar de bulbus olfactorius. Dit is het eerste reukstation in de hersenen.

Vanuit het reukstation wordt het signaal naar andere gebieden in de hersen gestuurd. Hier wordt het verder verwerkt en vindt ook ‘evaluatie’ plaats. Het reukvermogen, emoties maar ook herinnering zijn nauw met elkaar verbonden in de hersenen. Het zijn verbindingen die sterk verankerd zijn in ons brein en evolutionair de oudste verbindingen zijn in de hersenen. Het reptielenbrein dat zorgt voor ons instinctieve gedrag communiceert zo met het gedeelte dat zorgt voor emotie en herinneringen, ook wel het limbische systeem.