In de tijd dat ik als zelfstandig organisatieadviseur werkte maakte ik kennis met een nieuw fenomeen. Ik heb er zelf gelukkig geen last van, maar er zijn mensen die kampen met een grote angst voor een tandartsbezoek. Voor sommige patiënten is het zo’n grote drempel dat ze als gevolg daarvan soms 20 tot 30 jaar niet meer naar de tandarts gaan. Met natuurlijk alle gevolgen van dien. Nederland telt zo’n 800.000 ‘angstpatiënten’. Er bestaat een groep tandartsen die gespecialiseerd zijn in het behandelen van deze groep patiënten, de zogenaamde ‘angsttandartsen’ en er zijn 31 die praktijkhouden in Nederland.

Een bezoek aan de angsttandarts

Ik raakte gefascineerd door deze groep patiënten en hoe die angsttandartsen hun manier van behandelen aanpassen op deze groep. Om deze reden besloot ik (niet als patiënt uiteraard) een bezoek te brengen aan een angsttandarts. Hij heeft mij veel verteld over welke technieken hij gebruikt om deze moeilijke groep in de stoel te krijgen en dat ze het uiteindelijk ook nog aandurven om een behandeling te ondergaan. Het gaat om angsten die zich uiteraard ontwikkelen in de hersenen en de manier van behandelen is dan ook gericht op de processen die zich daarin afspelen.

Behandelwijze

Bij de ziekelijke angst wordt ook wel van ‘fobie’ gesproken en deze ontstaat doordat de patiënt slechte ervaringen (een trauma) heeft met tandartsenbehandelingen. Indien dit trauma niet goed verwerkt wordt spreekt men van PTSS, posttraumatische stresstoornis. Eén van de manieren om de patiënten te behandelen is EMDR-therapie (Eye movement desensitization and reprocessing) toe. Het principe is dat het trauma bij de patiënt wordt opgeroepen en wordt herbeleefd.

Het belangrijkste gedeelte van de hersenen waar de herinneringen worden opgeslagen heet de hippocampus. De vorm van de hippocampus lijkt erg op die van een zeepaardje. Daar heeft hij zijn naam aan te danken. In het Grieks betekent hippocampus namelijk; zeepaardje. De gebeurtenis (het trauma) was opgeslagen in het lange termijngeheugen. De plek waar bewuste herinneringen worden opgeslagen met de daaraan gekoppelde emoties. Zowel de gebeurtenis als de emotie worden door het oproepen ervan verplaatst naar het kortetermijngeheugen of werkgeheugen. Terwijl de patiënt de herinnering herbeleeft beweegt de therapeut (angsttandarts) zijn vingers snel voor de ogen van de patiënt. Dit heeft tot gevolg dat het werkgeheugen veel informatie tegelijkertijd moet verwerken. Het raakt als het ware overbelast en er is zo geen ‘ruimte’ meer voor de emotie die aan het trauma is gekoppeld. Toepassing van EMDR-therapie ‘dempt’ zo de traumatische herinneringen.

Angstwekkende aspecten van de behandeling

Waar zijn de patiënten dan precies bang voor bij een tandartsbezoek? Er zijn wel 67 soorten verschillende, potentieel angstwekkende stimuli (objecten en situaties) in de tandartspraktijk waar mensen met angst op kunnen reageren. Door de angst produceert het brein het stresshormoon noradrenaline als reactie van de blootstelling aan de stimuli. En daar reageert het lichaam op met psychische en lichamelijke klachten. Zo kan een patiënt angsten of fobieën hebben voor de reacties zoals een kokhals-, slik-of braakfobie of de angst om te stikken. De meest voorkomende angst is die voor het geluid van de tandartsenboor. Een ander voorbeeld is de voor de patiënt herkenbare typische geur binnen een tandartspraktijk.

De grootste angst, de basis van alle angsten waarmee de patiënten kampen, is het gevoel van machteloosheid. Ze hebben het gevoel geen controle meer over de situatie te hebben want ze liggen in de tandartsstoel achterover en zijn overgeleverd aan de (on)kunde van de behandelaar. Die machteloosheid neemt ook in grote mate af door de EMDR-therapie omdat de patiënt weer controle heeft over de reacties van lichaam en geest.

Snel resultaat

De EMDR-behandeling staat erom bekend dat het snel resultaat oplevert. Het aantal uit te voeren behandelingen is afhankelijk van de ernst van het trauma. In de meeste gevallen volstaat één tot drie behandelingen. De patiënt kan dan weer naar de tandarts om de noodzakelijke behandelingen te ondergaan die weer zorgen voor een stralende lach.