Suiker eten we dagelijks vrijwel allemaal. Van natuurlijke suikers in honing en vruchtensappen tot toegevoegde suikers in bewerkte voeding en frisdrank. Met name door deze toegevoegde suikers krijgt de gemiddelde Nederlander maar liefst dertig suikerklontjes binnen op een dag.
Overmatige suikerconsumptie wordt in verband gebracht met problemen als overgewicht, hart- en vaatziekten, diabetes, hoge bloeddruk, kanker, gebitsproblemen, depressie, hersenkrimp en dementie. Toch blijven we suiker massaal eten. Waarom? Omdat het zo verslavend is!
Waarom houdt ons brein zo van suiker?
Menselijke motivatie om iets wel of niet te doen begint altijd in het brein. Zo ook op het gebied van eten. De twee belangrijkste motieven van de hersenen om je te laten eten zijn energie (honger) en genot (lekkere trek). Deze twee motieven hangen evolutionair nauw met elkaar samen.
Voedsel dat veel snelle energie levert (zoals zoet en suikerrijk eten), activeert namelijk meer beloningscircuits in het brein. Dit is een evolutionair mechanisme dat je stimuleert om op zoek te gaan naar energierijk voedsel en zo je overlevingskansen te vergroten.
In de tijd van je verre voorouders was dit een voordeel. Suikerrijk voedsel was een zeldzame traktatie en snelle energie kon het verschil betekenen tussen leven of dood. In ons huidige voedingspatroon is suiker echter in veel grotere mate aanwezig dan waarop het brein evolutionair is berekend.
Wat gebeurt er in de hersenen als je suiker eet?
De hersenen zijn erop gebouwd om je te belonen voor het eten van suiker. Zodra je smaakpapillen de zoete smaak van suiker registreren, geeft het brein beloningsstofjes zoals dopamine, serotonine en endorfine af. Dit soort geluksstofjes geeft je een gelukzalig gevoel en daarom voel je je vaak kortstondig blij of zelfs euforisch als je koekjes, chocola of snoepjes eet.
De evolutionaire functie van beloningsstofjes zoals dopamine is om herhaling van bepaald gedrag te stimuleren. Voel je je fijn door het eten van suiker, dan ben je geneigd om dit nog eens te doen. Drugs werken op een vergelijkbare manier en activeren ook het beloningscircuit in de hersenen. Het is dan ook niet zo gek dat suiker door veel mensen als verslavend wordt ervaren.
Wat doet suiker met het kinderbrein?
Extra gevoelig voor het verslavende effect van suiker zijn kinderen. Dat komt omdat het kinderbrein andere concentraties van neurotransmitters en receptoren bevat dan een volwassen brein. Hierdoor hebben de hersenen op jonge leeftijd een aangeboren voorkeur voor zoetigheid.
Dit verschil in smaak neemt geleidelijk af bij het ouder worden, maar dan kan het al te laat zijn. In de kindertijd aangelegde hersenverbindingen zijn vaak hardnekkig en verdwijnen niet zomaar. Hierdoor kan een in de vroege kinderjaren ontstane suikerverslaving een leven lang problematisch blijven.
Hoe reageren de hersenen op verschillende soorten suiker?
De meest voorkomende vorm van suiker in ons moderne voedingspatroon is sucrose (in de volksmond beter bekend als tafelsuiker). Bij vertering door je lichaam wordt sucrose opgesplitst in fructose (vruchtensuiker) en glucose (druivensuiker).
Het brein gebruikt glucose als voornaamste brandstof en kan hiervan geen reservevoorraad opslaan. Hierdoor zullen je hersenen je al snel aanmoedigen om meer zoetigheid te eten. Een probleem hierbij is dat veel fabrikanten in bewerkte voeding ook nog eens suikers zoals fructose verwerken.
Fructose leidt in het brein nog minder snel dan glucose tot een verzadigd gevoel, waardoor je tijdens het eten maar niet vol lijkt te raken. Zo kunnen fabrikanten hun producten dus extreem belonend en niet verzadigend maken, waardoor je er alsmaar meer van wilt eten – en dus kopen.
De invloed van stoffen zoals MSG
Een ander ingrediënt waarmee voedselfabrikanten jouw smaak en eetgedrag beïnvloeden, is MSG (ook bekend als mononatriumglutamaat of E621). In hogere concentraties heeft deze stof een zoetige smaak en daarom wordt MSG gebruikt als smaakversterker in tal van producten die je in de winkel vindt. Zelfs in sommige babyvoeding zie je E621 nog wel eens op de ingrediëntenlijst.
Hoewel het wetenschappelijk bewijs nog niet overweldigend is, zijn er veel aanwijzingen dat MSG desastreuze effecten heeft op het brein en de gezondheid. Zo wordt de stof in verband gebracht met overgewicht en in het bijzonder de toename van gevaarlijk vet rondom de buikstreek. Dit vergroot de kans op een hartaanval, beroerte, slapeloosheid, hoge bloeddruk of diabetes.
Daarnaast stimuleert MSG de eetlust en heeft het een verslavend effect, waarvoor met name jonge kinderen (ook al in de baarmoeder) gevoelig zijn. Voor zwangere vrouwen is het dus zaak om op te letten. Ben je in verwachting en eet je producten met MSG? Dan vergroot je hiermee de kans dat je kind een voorkeur krijgt voor zoet eten en op latere leeftijd overgewicht ontwikkelt.
Is suiker verslavender dan cocaïne of heroïne?
Terug naar suiker. Vaak wordt gezegd dat suiker zó verslavend is, dat het zelfs nog verslavender is dan cocaïne of heroïne. Wetenschappelijk is dit nog niet bewezen.
Uit onderzoek blijkt dat drugs (waaronder ook alcohol en cafeïne) het beloningscircuit in de hersenen structureel veranderen en ontregelen. Van suiker is dit nog niet aangetoond. Daarnaast maakt het brein van iemand die cocaïne of heroïne gebruikt meer beloningsstofjes aan dan bij inname van suiker.
Toch dienen we het verslavende effect van suiker niet te onderschatten. Een fenomeen als emotie-eten laat zien hoe complex de hersenen werken. Bovendien is er een overdaad aan anekdotisch bewijs dat mensen suiker als extreem verslavend ervaren.
Of het effect erger is dan bij cocaïne en heroïne, is niet eens zo relevant. Belangrijker is dat suiker wel degelijk een verslavende werking heeft in het brein. En voor elke ongezonde verslaving, hoe groot of klein ook, geldt het advies: zo snel mogelijk afkicken!
Hoe kan ik afkicken van suiker?
Wil jij ook afkicken van die constante behoefte aan suiker? Toevallig heb ik hierover onlangs een artikel geschreven met 5 tips om van je suikerverslaving af te komen. Lees dit artikel als je concreet advies wil om gezonder te eten en je trek in zoetigheid te verminderen. Nog meer motivatie nodig? Lees dan waarom suiker zo slecht voor de hersenen is.
