Dat slaap erg belangrijk is voor een goede (brein)gezondheid weet je wellicht al, maar wat zijn eigenlijk de korte termijngevolgen van een slechte nachtrust? Brain Balance Expert Charlotte Labee legt het in dit artikel uit.

Uren woelen in bed, staren naar het plafond en schaapjes tellen tot de vroege uurtjes? Grote kans dat jij de aanbevolen hoeveelheid slaap niet altijd haalt en de gevolgen de volgende dag merkt.  Je bent lichamelijk moe, hebt droge ogen, een wazig hoofd, je kunt je moeilijk concentreren… Wat zijn de gevolgen wanneer je een nacht slecht slaapt?

Om te beginnen is er een verschil tussen de korte termijngevolgen (veroorzaakt door een slechte nacht) en de lange termijngevolgen (veroorzaakt door chronisch slaaptekort). In dit artikel gaan we in de op de korte termijngevolgen van een slechte nachtrust.

De korte termijn gevolgen van een slechte nachtrust:

Hoger stressniveau

Tussen slaap en stress bestaat een wisselwerking. Stress zorgt er namelijk voor dat je minder goed slaapt, maar een slechte nachtrust zorgt op zijn beurt ook weer voor stress. Want na een nacht slecht slapen voelt je leven net even wat zwaarder aan. Je voelt je futloos, hebt minder energie om aan problemen te werken en ziet alles net een tikje somberder in. Dit komt doordat het gedeelte van de hersenen dat je emoties reguleert (de amygdala) minder goed functioneert bij een slaaptekort. De kleine hoeveelheid energie die er na een korte nacht is gaat naar ‘belangrijkere’ delen van het brein die nodig zijn om in je eerste basisbehoeften te voorzien. Emoties worden daardoor naar de achtergrond geschoven waardoor gedachten en prikkels veel harder binnenkomen en een sterkere emotionele reactie kunnen veroorzaken.

Je hebt meer honger en eet ongezonder

Uit onderzoek is gebleken dat mensen na een paar nachten te weinig slaap maar liefst 30% meer van het hormoon ghreline aanmaken. Dit is het hormoon dat een hongerig gevoel opwekt. Verschillende proefpersonen kregen een aantal nachten rust van 9 uur, en een aantal nachten rust van 4 uur. Wanneer ze maar 4 uur hadden geslapen, aten de proefpersonen gemiddeld 300 kilocalorieën meer bij het ontbijtbuffet dan wanneer ze 9 uur hadden geslapen. Kortom: een tekort aan slaap heeft een sterk effect op je eetgedrag. Niet zo vreemd, want je lichaam wil het tekort aan energie het liefst zo snel mogelijk oplossen en vraagt om voeding die veel energie bevat, oftewel voeding met veel vetten en koolhydraten.

Je reactiesnelheid en focus gaan omlaag

Alle informatie in jouw lichaam verplaatst zich via het centrale zenuwstelsel. Tijdens een goede nachtrust wordt deze informatie ‘opgeruimd’, tijdens een slechte nachtrust stagneert dit proces. Het gevolg? Er ontstaat als het ware een ontstopping in het zenuwstelsel waardoor de informatie minder goed door je lichaam vervoerd. Er ontstaat vervolgens een vertraging op de signalen die naar je brein worden verstuurd wat zorgt voor verschilende problemen zoals een verminderde concentratie en een tragere reactiesnelheid.

En merk jij dat je na een slechte nacht wat klungelig en onhandig bent? Ook dat is te verklaren! Uit onderzoek is namelijk gebleken dat 24 uur zonder slaap qua reactievermogen in het lichaam gelijk staat aan een alcoholpercentage van 0,1% in je bloed. Dit kan autorijden dus best gevaarlijk maken wanneer je slecht slaapt: 10 tot 15% van alle ongelukken in het verkeer worden veroorzaakt door vermoeidheid.

Je immuunsysteem werkt minder goed

Het immuunsysteem laadt zich op terwijl je slaapt. Tijdens het slapen produceert je lichaam namelijk infectie- en bacterie bestrijdende stoffen, zoals cytokines. Die cytokines helpen je vervolgens ook weer om te slapen, zodat je immuunsysteem voldoende energie heeft om je lichaam te beschermen tegen ziekte. Hoe minder je slaapt, hoe minder cytokines je aanmaakt, en hoe minder goed je dus beschermd bent.

Je wordt vergeetachtig

Tijdens het slapen verwerk je je ervaringen en worden ze verplaatst van het kortetermijngeheugen in de hippocampus naar het langetermijngeheugen in de hersenschors. Dit wordt de ‘consolidatie van herinneringen’ genoemd. En wanneer je niet slaapt, gebeurt dat dus logischerwijs niet. Herinneringen kunnen niet goed naar het langetermijngeheugen worden geplaatst waardoor ze dus verloren gaan. Het gevolg? Vergeetachtigheid! Een hele nacht studeren voor een belangrijke toets zonder te slapen werkt dus juist averechts: alles wat je dan leert, gaat makkelijker verloren.

Je zicht wordt minder

Eén van de eerste plekken waar je vermoeidheid merkt is in je spieren, zo ook je oogspieren. Dit kan zich uiten in een ‘tunnelvisie’, wazig zicht of dubbelzien.

Gevolgen bij een chronisch slechte nachtrust:

Slaap je langere tijd niet goed? Bijvoorbeeld vanwege een slaapstoornis of chronische stress? Dat kan veel negatieve gevolgen voor je gezondheid hebben: een chronisch slaaptekort wordt namelijk in verband gebracht met burn-out, depressie, overige hersenschade, overgewicht en hartklachten.

Meer kans op hart- en vaatziekten

Uit onderzoek is gebleken dat mensen die gemiddeld korter dan zes uur slapen zo’n 15 procent meer kans hebben op hart- en vaatziekten dan mensen die zeven uur of langer slapen. Als deze korte slapers ook nog eens slecht slapen, en dus niet uitgerust wakker worden, dan hebben ze zelfs 65 procent meer kans op hart- en vaatziekten. Wat hiermee te maken heeft, is dat een slaaptekort zorgt voor een hogere bloeddruk. De bloeddruk bouwt namelijk gedurende de dag op en verlaagt weer tijdens de slaap. In het geval van een slaaptekort gebeurt dit dus niet.

Meer kans op overgewicht

Zoals net al uitgelegd zorgt een slaaptekort voor meer honger, meer trek in ongezond eten, minder beweging en tragere beweging. Ook slaat het lichaam zoveel mogelijk energie op in vet om deze als reserves te behouden, in plaats van dat deze de energie verbrandt. Al deze factoren kunnen er samen op de lange termijn voor zorgen dat er overgewicht ontstaat. Hieraan verbonden is ook een hoger risico op het ontwikkelen van diabetes type 2.

Meer kans op hersenschade

Slaap is een van de belangrijkste factoren voor het brein om goed te kunnen functioneren. In het eerste hoofdstuk heb je immers gelezen wat het effect van slaap op het brein is, en waar het allemaal voor nodig is. Bij een chronisch slaaptekort krijg een brein dan ook niet of nauwelijks genoeg tijd om te kunnen herstellen, wat op de lange termijn kan zorgen voor hersenschade. Dit zorgt ervoor dat bepaalde hersengebieden minder goed functioneren, wat tot geheugenverlies of spraakproblemen kan leiden. Deze schade kan vervolgens tot allerlei aandoeningen zorgen, zoals burn-out, dementie of depressie.

Je huid veroudert sneller

Hoe minder je slaapt, hoe meer je lichaam het stresshormoon cortisol aanmaakt. Cortisol breekt het eiwit in je huid af, dat nodig is om het gezond en elastisch te houden. Als je over langere tijd slecht slaapt zal je dus merken dat je huid sneller veroudert.

Dit klinkt natuurlijk allemaal niet hoopgevend, maar weet ook dat je zelf heel veel positieve invloed op je slaap kunt uitoefenen en zo de kwaliteit van je slaap enorm kunt verbeteren. En vervolgens ook de negatieve effecten weer terug kunt draaien. Hier ga ik in het volgende hoofdstuk verder op in.

Wil jij je slaapkwaliteit verbeteren en bovenstaande gevolgen voorkomen? Start dan eens met deze handige checklist voor een goede nachtrust of verdiep je in de voordelen van Intermittent Sleep.