Depressie is een psychische aandoening die wereldwijd miljoenen mensen treft. Studies hebben aangetoond dat er bij mensen met deze psychische aandoening aanzienlijke veranderingen zijn in de structuur en functie van verschillende hersengebieden. Bovendien zijn er opmerkelijke veranderingen te zien in de niveaus van neurotransmitters, die de communicatie tussen neuronen reguleren. Wij gingen in gesprek met Erik Schut om jou in dit artikel meer te vertellen over de term depressie en de rol van de hersenen bij depressie.

Depressie, meer dan een gevoel van verdriet

Depressie is een complexe psychische aandoening. Het wordt beschouwd als een hersenaandoening die voortkomt uit verstoringen in de hersenfunctie, chemische processen en neurale verbindingen. Het is dan ook belangrijk om je te realiseren dat een depressie meer is dan gewoonweg ‘verdrietig zijn’ vanwege tegenslagen, zoals het verlies van een dierbare. Het gaat verder dan tijdelijke gevoelens van verdriet of teleurstelling. Depressie verwijst namelijk naar een klinische diagnose van een ernstige psychische aandoening.

Deze psychische aandoening wordt gekenmerkt door aanhoudende symptomen die een verstoring in het dagelijks functioneren veroorzaken en een grote impact hebben op de lichamelijke én mentale gezondheid. Denk aan symptomen zoals een verminderde energie, constante droefheid, gevoelens van waardeloosheid en schuld, verlies van interesse en plezier in activiteiten, slaapstoornissen, verandering in eetlust of gewicht en in ernstige gevallen zelfs gedachten aan zelfmoord.

Minder energie naar het brein

Het is erg interessant om op te merken dat een groot deel van de symptomen die worden ervaren bij een depressie ook worden ervaren bij een fysieke aandoening, zoals de griep. Denk aan vermoeidheid, gebrek aan energie, slaapstoornissen en een verminderde eetlust. Deze gelijkenis komt deels door de verbinding tussen het immuunsysteem en de hersenen. Wanneer het lichaam in aanraking komt met stressoren, zoals infecties, kan het immuunsysteem geactiveerd worden en signalen naar de hersenen sturen. Je raakt vermoeid en je gaat je terugtrekken, een overlevingsmechanisme om het lichaam te beschermen en verspreiding van ziekte te voorkomen. Dit proces zie je ook gebeuren bij mensen met een depressie.

De rol van de hersenen bij depressie

Nu je weet dat depressie een complexe hersenaandoening is, gaan we inzoomen op enkele belangrijke hersengebieden die een rol spelen bij deze aandoening.

De hippocampus bij depressie

De hippocampus, een gebied in de hersenen die betrokken is bij leervermogen, geheugenvorming en emotionele regulering, speelt een centrale rol bij depressie. De structuur en functie van dit hersengebied kan bij mensen met een langdurige of ernstige depressie veranderen. De hippocampus kan namelijk krimpen bij depressie. Dit heeft vermoedelijk te maken met langdurige stress en aanhoudende negatieve gevoelens, waardoor er constant gevaarsignalen naar de hersenen worden verstuurd. Dit kan leiden tot overmatige stimulatie van de hippocampus met geheugenproblemen en emotionele stoornissen tot gevolg.

Bovendien kan depressie leiden tot langzamere communicatie tussen neuronen in de hippocampus. De verbindingen tussen neuronen (synapsen) zijn namelijk cruciaal voor het overdragen van signalen in de hersenen. Bij depressie kunnen verstoringen in neurotransmitters, zoals serotonine, leiden tot tragere synaptische communicatie. Wat kan resulteren in problemen bij het verwerken van informatie, reguleren van emoties en concentreren. Bij mensen waarbij er inderdaad een langzamere communicatie tussen neuronen is ontstaan, kán het aanwakkeren van het immuunsysteem bijdragen aan herstel van de verbindingen. Denk hierbij aan activiteiten die een acute stressprikkel veroorzaken, zoals elektroshocktherapie of ijsbaden.

De amygdala bij depressie

De amygdala, een ander belangrijk hersenonderdeel, verwerkt binnenkomende zintuigelijke informatie en koppelt deze aan emoties. Het onderdeel is daarmee verantwoordelijk voor het verwerken van emoties, waaronder angst en angst gerelateerde herinneringen. Bij mensen met depressie is de amygdala vaak overactief, wat leidt tot een versterkte reactie op negatieve prikkels en een verminderde reactie op positieve prikkels.

De prefrontale cortex bij depressie

De prefrontale cortex is het gebied aan de voorzijde van de hersenen. Dit gebied is betrokken bij cognitieve functies, zoals plannen, sociale interacties en emotionele regulatie. Bij mensen met depressie is hier meestal een verminderde activiteit. Waar de prefrontale cortex normaliter helpt bij het effectief kunnen ‘remmen’ van negatieve gedachten of emoties, kunnen mensen met depressie moeite hebben om deze te beheersen. Dit kan vervolgens bijdragen aan de aanhoudende symptomen zoals overweldigende angst, gevoelens van hopeloosheid en moeite met het maken van keuzes.

Neurotransmitters bij depressie

Neurotransmitters spelen een belangrijke rol in de communicatie tussen neuronen. Het zijn als het ware chemische boodschappers in de hersenen die onder andere betrokken zijn bij emotieregulatie, stemming, motivatie en beloning.  Verstoring in de balans van neurotransmitters is nauw verbonden met de ontwikkeling van depressie. Enkele voorbeelden van neurotransmitters zijn: serotonine, dopamine en noradrenaline.

Serotonine is een neurotransmitter die vaak wordt geassocieerd met stemming, slaap en eetlust. Vooral lage niveaus van serotonine worden in verband gebracht met depressie. Een onbalans in serotonine draagt namelijk bij aan negatieve stemmingen en gevoelens van angst.

Noradrenaline is een neurotransmitter die betrokken is bij alertheid, aandacht, energieniveaus en stressrespons. Een verstoorde balans in noradrenaline kan leiden tot gevoelens van vermoeidheid, verminderde concentratie en een gebrek aan motivatie, symptomen die vaak worden gezien bij depressie.

Dopamine is betrokken bij beloning, motivatie, plezier en motorische functies. Een disbalans van dopamine wordt vaak in verband gebracht met depressieve symptomen, zoals anhedonie (verlies van interesse of plezier in activiteiten). Mensen met depressie kunnen hierdoor vlak worden en bekijken alles vanuit een negatief standpunt. Het glas is halfleeg in plaats van half vol.

Het immuunsysteem en het brein

Het brein en het immuunsysteem zijn continu in verbinding met elkaar en bepalen samen de beste strategie om met alle vormen van gevaar om te gaan. De vorm van gevaar maakt daarbij niet uit, denk aan gevaar zoals een leeuw, een virus of Psycho emotioneel gevaar.

Het wordt dan ook steeds duidelijker dat het immuunsysteem betrokken is bij alle psychiatrische aandoeningen. Het immuunsysteem in het brein (microgliacellen) reageert namelijk op al die vormen van gevaar.  Het immuunsysteem gaat het brein vervolgens beschermen en dit kost energie. Wanneer die bescherming te lang nodig is, kan dit leiden tot allerlei klachten en ziekte, zoals een depressie.

Daarnaast kan het immuunsysteem in de darm ook een grote rol spelen bij het ontstaan van een depressie. De toestand van je darmen kan namelijk invloed hebben op je stemming en algehele gezondheid. Zo kunnen bouwstenen die normaliter worden gebruikt voor de productie van serotonine (een neurotransmitter die invloed heeft op o.a. stemming), nu gebruikt worden door het immuunsysteem in de darm. Dit kan leiden tot vorming van schadelijke stoffen die het immuunsysteem in de hersenen activeren, wat op zijn beurt de hersenfunctie en stemming kan beïnvloeden. Een gezonde darm én dus een gezond voedingspatroon zijn heel belangrijk om depressie te voorkomen of bij te dragen aan herstel. Dat geldt overigens ook voor veel andere hersenaandoeningen.

Tweedaagse training over Breinziektebeelden

De kans is groot dat ook jij iemand in je omgeving hebt die lijdt aan een breinziekte. Een breinziekte zoals dementie, depressie, Alzheimer of Parkinson. We worden namelijk steeds vaker en jonger ziek.

Maar waarom wordt de één nu ziek en de ander niet? En misschien nog wel belangrijker, wat is ervoor nodig om gezond te blijven of weer gezond te worden? Aan ziek zijn gaan vaak vele jaren van ontregelde mechanismes in het lijf vooraf, vooral bij chronische, niet besmettelijke ziektebeelden.

Alleen met de juiste kennis over deze onderliggende systemen kun je daadwerkelijk meer leren over jouw (brein-)gezondheid en die van de mensen in jouw omgeving. Diverse breinziektebeelden worden behandeld tijdens de tweedaagse training over Breinziektebeelden.

Deze training is zeer geschikt voor mantelzorgers, zorgmedewerkers en (ouderen-) verzorgers die de zorgdragen voor mensen die lijden aan één of meerdere breinziektes. De kennis die Erik bijbrengt is zeer toepasbaar in de praktijk. Maar ook als je meer over deze thematiek wilt leren voor persoonlijke doeleinden is deze boost echt iets voor jou.

Meer informatie en de inschrijflink vind je hier.