Zolang we mensen om ons heen hebben waarvan we houden, zullen we ook mensen verliezen waarvan we houden. Nog altijd rust er een taboe op de dood omdat we er ‘niet aan willen denken’. In dit artikel laat psychiater Mischa Selis zien hoe we dit taboe kunnen doorbreken. Ook legt ze uit wat er in ons brein gebeurt als we iemand verliezen en hoe we hiermee om mogen gaan, ook wel rouwen genoemd.

Hechting

Het verlies van een dierbare begint bij de verbinding met een dierbare. Een dierbare is iemand met wie we een emotionele verbinding hebben. Deze verbindingen bevinden zich op het niveau van emoties en gevoelens in ons brein.

Vanaf de geboorte vormen we emotionele verbindingen met andere mensen. Het is dan ook één van onze overlevingsmechanismen om verbindingen te maken met mensen, zingeving en de natuur. Onze breingezondheid heeft dan ook voor een groot gedeelte te maken met de relationele gezondheid tijdens het opgroeien. Als kind ben je afhankelijk van de mensen om je heen, gezonde relaties dragen bij aan de ontwikkeling van het kind. In de praktijk kan hierin uiteraard van alles mis gaan, dit zorgt voor negatieve programmeringen in het brein. We zien dat ook het rouwproces wordt beïnvloed door de verbindingen die je in je leven hebt gehad. Gezonde verbindingen die worden verbroken zullen over het algemeen makkelijker worden verwerkt.

Het verbreken van de emotionele verbinding

Als een dierbare van je overlijdt wordt de emotionele verbinding met deze persoon verbroken. Dat doet hoe dan ook pijn, het is niet mogelijk om minder pijn te ervaren of gelukkiger te zijn. Hoe moeilijk dan ook; pijn hoort bij het leven en is onvermijdelijk.

Waar wél een verschil in zit is de manier waarop je met deze pijn omgaat. Er is namelijk een verschil tussen pijn en lijden. Een gezond brein is in staat om deze pijn te dragen, ook al voelt dat soms niet zo. Psychiater Elisabeth Kübler-Ross deed veel onderzoek naar het leven en de dood en zette de vijf fasen van rouw op papier.

1. Ontkennen: reageren met ongeloof als afweermechanisme
2. Woede: wanneer ontkennen geen optie meer is ontstaan er gevoelens van woede, ergernis, jaloezie en wrok.
3. Onderhandelen: onder de werkelijkheid uit proberen te komen, afleiding zoeken.
4. Depressie: de waarheid dringt door, terugtrekken.
5. Aanvaarding: verdriet accepteren en slecht nieuws aanvaarden. Na loop van tijd ook weer zin om dingen te ondernemen.

Het taboe rondom de dood

In de westerse wereld rust er vaak nog een taboe op de dood. Het is iets waar we het liever niet over hebben en als er iemand is overleden wordt ons opgelegd om afleiding te zoeken. Praten over wat er is gebeurt kan voor veel mensen juist een positieve bijdrage leveren in het rouwproces en daarom is het hoog tijd om het taboe te doorbreken.

Sterven is een natuurlijk proces en onderdeel van het leven waar we op enig moment allemaal mee te maken krijgen. Het doet pijn als er iemand overlijdt en dat mag, dus laten we dat niet onder stoelen of banken schuiven. Als een emotionele verbinding wordt verbroken door het overlijden van een dierbare heb je verbinding nodig om dat te kunnen dragen. Een rouwproces is dan ook niet leuk of makkelijk, maar wel gezond en dat is de yin en yang van het leven.

Het is aan ons om daar ook in de westerse wereld ruimte voor te maken. Praat, herinner en neem de tijd. Een afscheid uit liefde zal beter te verwerken zijn dan een afscheid uit angst.